Bài hát “Khi Xa Sài Gòn” (Kim Tuấn – Lê Uyên Phương) và những điều ít người biết

Khi Xa Sài Gòn” là một ca khúc rất đặc biệt của dòng nhạc trữ tình, là bài hát viết về thành đô Sài Gòn có nhắc đến cái tên Sài Gòn nhiều lần nhất.
Nhạc sĩ Lê Uyên Phương rất hiếm khi viết nhạc từ lời thơ, hầu hết các ca khúc nổi tiếng của ông đều tự viết lời. Còn ca khúc Khi Xa Sài Gòn – Lê Uyên Phương là một bài nhạc phổ từ thơ Kim Tuấn, với phần lời nhạc gần như được giữ nguyên từ bài thơ.
Điểm đặc biệt thứ 2 của bài hát là: Nếu như không tìm hiểu, hầu hết những người nghe nhạc đều tin rằng đây là 1 sáng tác được nhạc sĩ Lê Uyên Phương viết sau năm 75, bởi vì lời ca của Khi Xa Sài Gòn giống như là nỗi nhớ Sài Gòn của những kẻ viễn xứ, xa lìa quê hương:
Sài Gòn bây giờ trời mưa hay nắng
Sài Gòn bây giờ ai khóc thương ai
Sài Gòn giới nghiêm che kín đêm dài
Sài Gòn khói bay, Sài Gòn nắng đổ
Sài Gòn đã buồn như trời sớm mai… 
…Sài Gòn còn ai khóc kẻ lên đường
Sài Gòn xe chiều rạt rời vó ngựa
Sài Gòn âm thầm, đèn đỏ đèn xanh
Sài Gòn mưa bay, thôi thế cũng đành… 
…Sài Gòn bây giờ trời mưa hay nắng
Sài Gòn bây giờ cúi mặt xa nhau
Sài Gòn bước ai gõ xuống đêm sầu
Sài Gòn bóng nghiêng, Sài Gòn đứng đợi
Sài Gòn bây giờ cúi mặt xa nhau…
Thực ra, Khi Xa Sài Gòn được nhạc sĩ sáng tác ở Đà Lạt, vào những ngày tháng gần trước năm 1975, vì vậy bài hát đã bị xếp lại sau đó, và chỉ được hát khi cặp đôi Lê Uyên Phương sang đến hải ngoại.

KHI XA SÀIGÒN (Lê Uyên Phương, thơ Kim Tuấn) - Lê Uyên Phương

Nữ ký giả Cát Linh của RFA đã nhận xét về ca khúc này như sau:
“Khi xa Sài Gòn là một ca khúc rất đặc biệt của cố nhạc sĩ Lê Uyên Phương phổ từ thơ Kim Tuấn. Hai từ Sài Gòn được nhắc đến ở mỗi đầu câu hát, từ câu đầu tiên cho đến câu cuối cùng. Ngay từ câu hát đầu tiên, người nghe, hay nói cách khác, người của Sài Gòn đã thấy hiện lên trong tâm trí một niềm khắc khoải xen lẫn nỗi nhớ về những đêm thành phố giới nghiêm, hoàn toàn yên lặng trong đêm tối.
Nơi phương xa, họ tự hỏi rằng Sài Gòn của mình bây giờ trời đang mưa hay đầy nắng? Những hình ảnh rất thân quen với ngọn đèn đường xanh, đỏ, với những con đường ngái ngủ buổi sớm mai được tác giả nhắc đến trong ca khúc như đang cố gắng níu kéo một điều gì đó của Sài Gòn đang thuộc về quá khứ.”

Ca sĩ Lê Uyên nói về hoàn cảnh sáng tác của Khi Xa Sài Gòn:

“Bài Khi xa Sài Gòn là một bài thơ tình của nhà thơ Kim Tuấn sống ở Pleiku mà anh Lê Uyên Phương và tôi có dịp gặp gỡ và quen biết anh nhân một chuyến lưu diễn, một tuần lễ văn hoá tổ chức ở Pleiku. Trong những bài thơ mà anh khoe với chúng tôi thì anh Lê Uyên Phương cảm được bài Khi Xa Sài Gòn để phổ thành ca khúc. Ý nghĩa chính của nó là một bài thơ tình viết của một người từ Pleiku nhớ về người yêu của mình ở Sài Gòn, được sáng tác trong giai đoạn chiến tranh bùng nổ lên cao điểm là 1972. Còn nhà thơ Kim Tuấn viết bài thơ đó, nếu tôi nhớ không lầm là vào thời 1970, cũng là thời khốc liệt lắm, cũng có giai đoạn Sài Gòn bị giới nghiêm lúc 7 giờ tối”.

Khi Xa Sài Gòn
Kim Tuấn (sáng tác ở Pleiku)
Lê Uyên Phương (viết thành nhạc ở Đà Lạt)
Sài Gòn bây giờ trời mưa hay nắng
Sài Gòn bây giờ ai khóc thương ai
Sài Gòn giới nghiêm che kín đêm dài
Sài Gòn khói bay, Sài Gòn nắng đổ
Sài Gòn đã buồn như trời sớm mai
Sài Gòn bây giờ trời mưa hay nắng
Sài Gòn bây giờ ai khóc thương ai
Sài Gòn giới nghiêm che kín đêm dài
Sài Gòn khói bay, Sài Gòn nắng đổ
Sài Gòn có còn bước chiều bơ vơ
Sài Gòn còn ai khóc kẻ lên đường
Sài Gòn xe chiều rạt rời vó ngựa
Sài Gòn âm thầm, đèn đỏ đèn xanh
Sài Gòn mưa bay, thôi thế cũng đành
Giấc ngủ miền xa, ôm trời núi rừng
Bên rừng nhớ nắng Trung Nguyên
Sài Gòn bây giờ trời mưa hay nắng
Sài Gòn bây giờ cúi mặt xa nhau
Sài Gòn bước ai gõ xuống đêm sầu
Sài Gòn bóng nghiêng, Sài Gòn đứng đợi
Sài Gòn bây giờ cúi mặt xa nhau

Đông Kha (nhacxua.vn)