Phải Lên Tiếng: Phạm Thiên Thư và Ngày Xưa Hoàng Thị

“Anh trao vội vàng, chùm hoa mới nở…”đó là hình ảnh đầy sức sống của một thời niên thiếu mà ai trong chúng ta cũng đã từng qua. Thế nhưng đối với những ai tò mò thì tác giả bài thơ nổi tiếng này có thật là đã trao chùm hoa cho cô Ngọ để bài thơ trở thành nổi tiếng đến như thế hay không?

Vì Phạm thiên Thư, như chúng ta đều biết là một nhà sư, vậy bài Ngày Xưa Hoàng Thị được ông sáng tác từ bao giờ?

“Bài Ngày Xưa Hoàng Thị tôi viết trước khi đi tu. Khi tôi vào chùa rồi thì hình ảnh trên đường đi làm tôi nhớ lại kỷ niệm xưa. Nhớ lại hình ảnh của cô Ngọ, thời học trò ấy mà. Chẳng có tình yêu đâu chỉ là học trò vui vui thôi. Đó là lý do tại sao tôi viết bài đó.”

Phạm Thiên Thư vừa cho chúng ta biết một chút lý lịch của bài thơ Ngày Xưa Hoàng Thị, bài thơ này đã một thời gây sóng gió trong khuôn viên các trường Trung cũng như đại học tại Việt Nam vào đầu những năm bảy mươi. Nhạc sĩ Phạm Duy đã tinh tế khi chọn bài thơ này để phổ nhạc và sau đó hàng loạt bài khác của Phạm Thiên Thư liên tục chiếm lĩnh đài phát thanh Sài Gòn trong nhiều năm trời.

Phạm Thiên Thư và Ngày Xưa Hoàng Thị

Mặc Lâm (Rfa) Mang Thiền vào Thơ

Phạm Thiên Thư có những bài thơ tình tuyệt vời mặc dù bản thân ông là một nhà tu. Điều gì đã dẫn ông tới bên bờ luyến ái khi từ tâm thức ông là đồ đệ chân chính của thiền môn?

Thật ra không phải lúc nào nhà thơ cũng theo đuổi tình yêu. Bên cạnh những lời thơ mang bóng sắc của cái ngã, Phạm Thiên Thư đã mang Thiền vào thơ của ông kể từ bài Động Hoa Vàng. Tác phẩm đã mở một hướng nhìn mới vào thế giới của tu trì và từ bên trong người theo gót thiền có cơ hội dàn trải những tình cảm trước thiên nhiên, cuộc sống trong đó không loại trừ tình yêu đôi lứa. Tình yêu trai gái trong thơ ông cũng nhuộm phần nào hơi hướm của tăng sòng và từ đó thơ ông trở nên tĩnh tại và sâu lắng hẳn.

“Sau khi vào chùa, thời gian đó cái tư tưởng của nhóm thầy Nhất Hạnh đưa ra gọi là tu sĩ mới ảnh hưởng. Tôi có ý làm sao mà tu theo hướng tinh thần mới, con người mới trong đó có cả thơ phú dưới hình thức Thiền. Đó là lý do tại sao tôi sáng tác thơ tình cảm có nhuốm chất Thiền. Thứ nhất tôi cũng là một người trong học hội Hồ Quý Ly từ năm 19 tuổi cho tới năm 23 tuổi thì tôi vào chùa. Tôi muốn làm sao sử dụng sức mạnh dân tộc vì theo gương Hồ Quý Ly, ông là một vị nghiên cứu chữ Nôm cho nên tôi đưa tinh thần dân tộc là làm sao tạo nét độc sáng cho thanh niên để vươn lên sức mạnh dân tộc qua bài thơ này, mỗi đoạn 4 câu chứa những nét của dân tộc.”

Động Hoa Vàng

Đưa Em Tìm Động Hoa Vàng

Thơ: Phạm thiên Thư-Nhạc: Phạm Duy-Thái Thanh trình bày

Bốn trăm câu lục bát của bài Động Hoa Vàng mà Phạm Thiên Thư vừa nhắc tới như một bức tranh xuân trong đó ẩn chứa nhiều triết lý thú vị của cảm quan cuộc sống. Sự bừng nở thi tứ yêu đương trong suốt bài thơ làm hơi thơ trở thành sương sớm quyện trong chút nắng hừng ấm đầu xuân. Động Hoa Vàng có thể là nơi non cao, núi vắng nhưng cũng có thể là một xóm nhỏ nào đó giữa buổi chiều xuân im ắng hanh hao. Kẻ theo Thiền đạo có thể tin rằng mình vừa tìm được một lối nhỏ mong manh giữa cuộc trần dẫn đến sự thoát thai ý thức. Trong khi đó, người trần tục cũng không thể phớt lờ được từng ẩn dụ ý nhị lấp lánh phía sau mỗi câu thơ trong như suối ngàn và xanh như rừng thẳm.

Con chim mùa nọ chưa chồng

Cũng bay rời rã trong dòng xuân thu

Từ em giặt áo đông tơ

Nay nghe lòng suối hững hờ còn ngâm

Thuyền ai buông lái đêm rằm

Sông thu ngân thoảng chuông trăng rì rào

Cửa sương nhẹ mở âm vào

Lay nghiêng bầu nậm rượu đào trầm ca

Lên non cuốc sỏi trồng hoa

Xuôi thuyền lá trúc la đà câu sương

Vớt con cá nhỏ lòng đòng

Mải vui lại thả xuống dòng suối tơ

Em nghiêng nón hạ cầu mưa

Sông ngâm mây trắng nước chưa buồn về

Hoa sầu cỏ cũng sầu chia

Lơ thơ xanh tụ đầm đìa vàng pha

Thôi thì thôi để mặc mây trôi

Ôm trăng đánh giấc bên đồi dạ lan

Thôi thì em chỉ là phù vân

Thôi thì thôi nhé có ngần ấy thôi...

Con khuyên nó hót trên bờ

Em thay áo tím thờ ơ giang đầu

Tưởng xưa có kẻ trên lầu

Ngày xuân gieo nhẹ trái cầu gấm hoa

Tóc dài cuối nội mây xa

Vàng con bướm nhụy lẫn tà huy bay

Dùng dằng tay lại cầm tay

Trao nhau khăn lụa nhớ ngày sầu đưa

................

Ừ thì mình ngại mưa mau

Cũng đưa anh đến bên cầu nước xuôi

Sông này chảy một dòng thôi

Mây đầu sông thẫm tóc người cuối sông

........................

Ðôi uyên ương trắng bay rồi

Tiếng nghe tha thiết bên trời chớm đông

Nửa đêm đắp mảnh chăn hồng

Lại nghe hoa lạnh ngoài đồng thiết tha

Con chim chết dưới cội hoa

Tiếng kêu rụng giữa giang hà xanh xao

Mai anh chết dưới cội đào

Khóc anh xin nhỏ lệ vào thiên thu

...........................

Tiếng chim trong cõi vô cùng

Nở ra bát ngát trên rừng quế hương

Tiếng em hát giữa giáo đường

Chúa về trong những thánh chương bàng hoàng

Em Lễ Chùa Này

EM LỄ CHÙA NÀY (Phạm Duy) - Lệ Thu

Phạm Thiên Thư cũng được biết tới qua một bài thơ khác mang tên “Em Lễ Chùa Này”. Bài thơ có dáng dấp của truyện kể dân gian. Thật ra theo nhà thơ thì câu chuyện này hoàn toàn có thật, ông kể:

“Bài thơ này sáng tác theo lời một ông thầy khi ấy đã quá 50 tuổi rồi, ông ấy nhớ lại tình cảm hồi xưa khi ông còn là chú tiểu thì ông ấy gặp một cô bé đi chùa, ông tiểu cứ đánh chuông cho cô ấy nghe và cuối năm thì cô ấy chết đi. Cảm động từ câu chuyện này tôi làm bài thơ “Em lễ chùa này”.”

Đầu Mùa Xuân cùng em đi lễ

Lễ chùa này - vườn nắng tung bay

Và ngàn lau - vàng màu khép nép

Bãi sông bay - một con bướm đẹp

Tàn Mùa Đông vào chùa bỡ ngỡ

Tiễn đưa em trong áo quan này

Từng cội hoa - Trầm lặng thương nhớ

Tóc em xưa - tơ óng như mây

Mộ của em - mộ vừa mới lấp

Có con chim - nào hót trên cây

Lời của chim - chìm vào tiếng suối

Suối xanh lơ - buồn khóc ai hoài

Rồi từ đây - vườn chùa thanh vắng

Đến thăm em - ngày tháng qua mau

Một nụ mai - vừa nở trong nắng

Hỡi em ơi - mây đã qua cầu

Đoạn Trường Vô Thanh

Phạm Thiên Thư cũng được biết đến nhiều qua tác phẩm “Đoạn Trường Vô Thanh” Tác phẩm này bị nhiều người cho là chạy đua với Nguyễn Du khi dùng cùng một thể thơ lục bát và tên gọi của tác phẩm. Sự thật ra sao chúng ta hãy nghe nhà thơ trần tình.

“Trong thời gian đó bên Trung Quốc có cuốn sách tựa là “Nguyễn Du Là Gì”. Cuốn sách nói rằng Nguyễn Du chỉ dịch của Trung Quốc, về văn chương không có gì độc sáng cả chỉ lấy từ Trung Quốc mà thôi. Tôi viết “Đoạn Trường Vô Thanh” nhằm nói về những nét độc đáo của dân tộc.

Ngày Xưa Hoàng Thị

Thơ: Phạm thiên Thư-nhạc: Phạm Duy-Thái Thanh trình bày
*
* *

Ngày Xưa Hoàng Thị

Thơ: Phạm thiên Thư-nhạc: Phạm Duy-Thanh Lan trình bày

Trở lại với “Ngày Xưa Hoàng Thị”, tác phẩm đem người đọc tới với thơ Phạm Thiên Thư như chính tác giả thừa nhận. Âm hưởng vừa ngây thơ như thư sinh lại vừa thâm trầm như người tu thiền khiến bài thơ có nét độc đáo khác biệt vừa lãng mạn vừa uyên nhu, rất riêng tư nhưng không thiếu phần lôi cuốn. Hình ảnh người con trai âm thầm theo sau cô Ngọ mang nét đẹp của vụng dại, hồn nhiên khá tương phản với cái trầm tư của những từ kinh điển như “Áo Tà Nguyệt Bạch” hay “Ðời Như Biển Động” hoặc “Xóa Dấu Ngày Qua”. Bài thơ có những chi tiết rất đắt khi gợi lên hình ảnh chú chim non đang dấu mỏ dưới cội hoa vàng. Chú chim lén nhìn một cách thích thú gót chân chàng trai lẽo đẽo theo cô Ngọ trong một chiều tan trường với áo trắng đầy sân.

Bước em thênh thang

Áo tà nguyệt bạch

Ôm nghiêng cặp sách

Vai nhỏ tóc dài

Anh đi theo hoài

Gót giày thầm lặng

Ðường chiều uá nắng

Mưa nhẹ bâng khuâng

Phơi nghiêng dáng đỏ

Bài thơ tuy nhắc lại một cách dịu dàng kỷ niệm thời xưa nhưng đã động lòng biết bao thế hệ sau đó. Những chàng trai thời a vòng hôm nay đâu thua gì thế hệ Phạm Thiên Thư bởi họ cũng đã và đang bâng khuâng chờ tiếng chuông tan trường để được xao xuyến theo sau gót chân những cô Ngọ thời nay. Mặc dù cô Ngọ của thế kỷ 21 không còn e ấp như xưa nhưng nét duyên muôn thuở của thời áo trắng dễ gì phai nhạt?

Phạm Thiên Thư tuy xuất hiện không lâu trên vòm trời văn học Việt Nam nhưng thơ của ông có những nét rất riêng và sự khác biệt chọn lọc đó đã được trả công từ người đọc lẫn người nghe thơ ông. “Ngày Xưa Hoàng Thị” tuy chỉ là một bài thơ phổ nhạc nhưng có sức thu hút lòng người một cách mạnh mẽ. Bốn mươi năm sau khi nghe lại bài thơ này người ta vẫn không khỏi ngạc nhiên tự hỏi sao lại có một bài thơ hay như thế?

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/LiteratureAndArts/Pham-thien-thu-and-ngay-xua-hoang-thi-mlam-11292009090256.html

*
* *

Tàn cuộc hoa này - Phạm Thiên Thư

*
* *

Gọi Em Là Đóa Hoa Sầu
Phạm Duy-Thơ: Phạm Thiên Thư-Tiếng hát: Duy Quang

Gọi Em Là Đóa Hoa Sầu

Ngày xưa áo nhuộm hoàng hôn

Áo nhuộm hoàng hôn

Bóng ai cắp rổ cắp rổ lên cồn

Lên cồn hái dâu hái dâu

Tiếng nàng hát vọng đôi câu
Hát vọng đôi câu, hát vọng đôi câu
Dừng tay viết mướn ối a lòng sầu
Lòng sầu vẩn vơ vẩn vơ sầu

Lều tranh còn ủ trăng mơ
Còn ủ trăng mơ, còn ủ trăng mơ
Mối tình làm một bài thơ vô đề
Ẩn Lan ơi, ơi mái tóc thề

Ẩn Lan ơi, ơi mái tóc thề
Mùa xuân nay làn gió có về
Vỗ về hương xưa đêm nao học dưới
Học dưới trăng mờ giòng chữ hững hờ

Thoảng nghe tiếng hài của em
Tiếng hài của em, tiếng hài của em
Như sương lắng đọng lắng đọng trên thềm
Trên thềm ngõ sau ngõ sau

Em cười đem lại cho nhau
Đem lại cho nhau, đem lại cho nhau
Sợi tơ mớ tóc ối a buộc vào
Buộc vào với hoa, hoa ngâu vàng

Ngủ quên trên sách mơ màng
Tập sách thơm ngoan
Áp má mê man gió lùa tỉnh dậy
Mùi Lan chập chờn ẩn Lan ơi
Em dỗi em hờn

Ẩn Lan ơi em dỗi em hờn
Ẩn Lan ơi như những cơn buồn
Nỗi buồn thơm lâu em ơi gọi em
Là đóa hoa sầu là Đóa Hoa Sầu

Chuyên Mục

jeudi 25 février 2021