Lời giới thiệu:
Trong lần về VN thăm quê hương nữ phóng viên Xuân Hương của chương trình Newland TV. đã có cơ hội gặp và nói chuyện với điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu tại tư gia của ông. Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu là tác giả bức tượng đồng Thương Tiếc tại Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa. Ông vừa là một sĩ quan trong QLVNCH với cấp bậc Thiếu tá. Liên tục trong hai ngày gặp gỡ, trò chuyện, P.V. Xuân Hương đã được điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu tiết lộ nhiều điều khá thú vị trong sự nghiệp nghệ thuật và 8 năm trong lao tù Viêt cộng của một chiến sĩ QLVNCH. Với giọng văn giản dị miền Nam, nữ phóng viên Xuân Hương đã kể lại cuộc gặp gỡ bất ngờ, kỳ thú. Newland T.V. xin hân hạnh giới thiệu đến bạn đọc bốn phương thiên phóng sự đặc biệt này.
Cấm chụp ảnh?! Cổng Tam Quan vào Đền Tử Sĩ Nghĩa Trang QĐ BH |
Xuân Hương đã nhìn thấy hình ảnh Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa qua sách báo, qua các băng Video và DVD. Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa là nơi an nghĩ cuối cùng của hơn 18 ngàn chiến sĩ QLVNCH, đã hy sinh vì chính nghĩa quốc gia trong cuộc chiến Quốc-Cộng.
Trước cổng vào nghĩa trang có một
bức tượng đồng người lính ngồi trên tảng đá, ôm súng thương, nhớ đến
những người bạn đã nằm xuống. Đó là, bức tượng Thương Tiếc do điêu
khắc gia Nguyễn Thanh Thu thực hiện.
tượng Thương Tiếc |
Bức tượng đồng có chiều cao 9 thước, sau ngày 30/4/75 đã bị bạo quyền Việt cộng gian ác giật sập, phá hủy.
Xuân
Hương trong dịp về thăm quê hương, may mắn đã gặp được điêu khắc
gia NguyễnThanh Thu. Với hai lần gặp gỡ và nhiều tiếng đồng hồ trò
chuyện, điêu khắc gia Thu kể cho Xuân Hương nghe nhiều điều vui ,
buồn, thú vị đã xảy ra trong đời ông chung quanh sự nghiệp điêu khắc
và những tháng năm tù tội.
Điêu khắc gia
Nguyễn Thanh Thu cho biết trong nhiều tác phẩm. Ông cảm thấy danh dự
nhứt trong sự nghiệp của mình là tác phẩm “Ngày Về”. Tác phẩm này,
diễn tả hình ảnh người chiến binh trở về từ chiến trường được người
hậu phương choàng vòng hoa chiến thắng. Tác phẩm “Ngày Về” của
Nguyễn Thanh Thu đã được giải nhứt trong Ngày Quốc Khánh 26 tháng 10
năm 1963 về Văn Học Nghệ Thuật dưới thời Đệ Nhứt Cộng Hòa -TT. Ngô
đình Diệm. Và tác phẩm thứ hai là Thương Tiếc, thời đệ nhị VNCH -TT.
Nguyễn văn Thiệu.
Lịch sử bức tượng đồng Thương Tiếc tại Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa
Lịch sử bức tượng đồng Thương Tiếc tại Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa
Bức tượng đồng mang tên Thương Tiếc tại nghĩa trang Quân Đội Biên Hòa được điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu hoàn thành vào năm 1966. Đây là thời điểm chiến tranh giữa VNCH và Cộng Sản Bắc Việt đang diễn ra tới mức độ ác liệt.
Vào thời đó, Nghĩa
Trang Quân Đội tọa lạc ở Hạnh Thông Tây, Gò Vấp. Tình hình trong
nước lúc bấy giờ rất lộn xộn. Dân chúng bị xách động biểu tình liên
miên. Còn các đảng phái thì đua nhau tranh giành ảnh hưởng đối với
Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng.
Lúc bấy giờ,
Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu còn đang là Chủ Tịch Ủy Ban Lãnh Đạo
Quốc Gia. Tổng thống Thiệu là người đã nghĩ ra việc xây dựng Nghĩa
Trang Quân Đội nằm cạnh xa lộ Biên Hòa.
ĐKG.
Thu tâm sự rằng, ông không biết tại sao lúc đó Tổng thống Thiệu lại
biết đến ông để mời ông vào bàn về dự án xây Nghĩa Trang Quân Đội
tại Biên Hòa. Nhưng sau này TT. thiệu cho biết đã biết tài điêu khắc
của ông qua tác phẩm Ngày Về, khi TT. Thiệu còn là đại tá Sư đoàn
trưởng Sư đoàn 5 bộ binh.
Khi gặp mặt TT.
Thiệu, ông Thiệu đã nói với ĐKG. Thu, là ông muốn trước cổng vào
nghĩa trang phải có một bức tượng to lớn đầy ý nghĩa đặt ở đó. Mục
đích bức tượng để nhắc nhở, giáo dục người dân về sự hy sinh cao quý
của các chiến sĩ VNCH.
ĐKG. Thu kể tiếp là
sau năm lần, bảy lượt gặp TT. Thiệu bàn bạc, ông hứa sẽ trình dự án
lên TT. Thiệu sau một tuần lễ nghiên cứu. Khi về nhà ông mất ăn, mất
ngủ, lo lắng ngày đêm. Đầu óc ông lúc nào cũng suy nghĩ đến những
đề tài có ý nghĩa như ý của TT. Nguyễn Văn Thiệu. Ông nhớ đến lời
TT. Thiệu nói: “Những chiến sĩ VNCH, đã vì lý tưởng tự do hy sinh
đời mình thì những người ở hậu phương như “chúng ta” phải làm một
cái gì để nhớ đến sự hy sinh cao cả đó cho xứng đáng”. Những lời
chân tình này đã làm điêu khắc gia Thu trăn trở không nguôi nên
trong thời gian chờ đợi gặp lại TT. Thiệu, ngày nào ông cũng đến
Nghĩa Trang Quân Đội tại Hạnh Thông Tây để suy ngẫm đề tài.
Trong
bảy ngày hứa sẽ gặp lại TT. Thiệu thì hết sáu ngày, ĐKG. Thu đến
Nghĩa Trang Quân Đội Hạnh Thông Tây để phát họa những cảm xúc chân
thật trong lòng tại chỗ. Ông đã chứng kiến cảnh, ngày ngày máy bay
trực thăng đưa quan tài những người đã hy sinh vì tổ quốc về nơi an
nghĩ cuối cùng với sự cảm xúc vô biên, nhưng vẫn chưa dứt khoát được
một chủ đề rõ ràng.
Bức tượng NGÀY VỀ của Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu
Vào một buổi trưa của
ngày thứ sáu trên đường về từ Nghĩa Trang Hạnh Thông Tây, giữa trời
nắng chang chang, Đ KG.Thu ghé vào một tiệm nước bên đường để giải
khát. Khi bước vào quán, ông thấy một quân nhân Nhảy Dù đang ngồi
uống bia và trên bàn đã có 5,3 chai không. Đặc biệt trên bàn có hai
cái ly. Ngồi bàn đối diện với người quân nhân kia, ông lấy làm ngạc
nhiên khi nhìn thấy người lính Nhảy Dù vừa uống bia vừa lẩm bẩm nói
chuyện với cái ly không. Hình ảnh này cho thấy anh ta vừa uống vừa
nói chuyện và vừa cúng một người đã chết. Khi nói chuyện với cái ly
xong, người lính uống hết ly bia của mình. Sau đó, anh ta “xớt” bia
của cái ly cúng còn nguyên vào ly mình, rồi lại kêu thêm một chai
bia mới rót đầy vào ly kia. Thấy vậy, ông bước qua làm quen với
người lính Nhảy Dù và đề nghị cho ông ngồi chung bàn. Người quân
nhân mắt quắc tỏ vẻ không bằng lòng vì bị phá cuộc đối ẩm của anh và
người đã chết. Thái độ này làm ông lúng túng. Đột nhiên, người lính
kia móc ra cái bóp đựng giấy tờ của anh ta ra và đưa cho ông như
trình giấy cho Quân Cảnh. Ông nghĩ rằng mình đâu phải là Quân Cảnh
mà xét giấy ai . Tuy nhiên ông cũng cầm lấy bóp và trở về chỗ ngồi.
Vì tò mò, ông mở bóp ra coi. Trong bóp, ông nhìn thấy những tấm hình
trắng đen chụp cảnh các anh em đồng đội nơi chiến trường. Muốn làm
quen với người lính Nhảy Dù, nên ông cố nhớ địa chỉ và KBC của anh
ta trước khi cầm bóp trả lại cho chủ nó. Sau đó, ông ra về để chuẩn
bị ngày hôm sau lên gặp TT. Thiệu .
Tối
hôm đó, điêu khắc gia Thu vẽ liền 7 bản mẫu. Khi ngồi vẽ như vậy đầu
óc ông cứ nhớ đến hình ảnh ngồi uống bia một mình với gương mặt
buồn bã của người lính Nhảy Dù, mà qua căn cước ông biết tên là Võ
Văn Hai.
Bảy bản mẫu của Nguyễn Thanh Thu phát
họa là cảnh người lính đang chiến đấu ngoài chiến trường, cảnh mưa
bão ngoài mặt trận. Phản ảnh lại cảnh êm ấm của những người tại hậu
phương. Khi ngồi vẽ đầu óc ông cứ liên tưởng đến vóc dáng buồn thảm
của Võ Văn Hai và ông ngồi vẽ cho tới 6 giờ sáng.
Đến
8 giờ sáng thì có người đến rước ông vào gặp TT. Thiệu tại Dinh Gia
Long. Đến nơi, đại tá Võ văn Cầm là Chánh Văn Phòng của TT. Thiệu
cho biết TT. đang tiếp chuyện một vị tướng nào đó nên bảo ông đợi
một chút. Trong lúc đợi, ông ra phía ngoài đi lang thang trên hành
lang của dinh và vừa đi vừa nghĩ trong đầu là tại sao mình không vẽ
Võ văn Hai cho rõ ràng. Nghĩ vậy ông ngồi xuống một chiếc ghế cẩn
màu đỏ tưởng tượng đến hình ảnh Võ văn Hai ngồi buồn rầu, ủ dột
trong quán nước. Ông trở vào phòng Đại tá Cầm định xin một tờ giấy
để phát họa những ý tưởng đã nghĩ ra. Nhưng khi trở vào trong, ông
ngại ngùng không dám lên tiếng. Ông nhìn phía sau lưng Đại tá Cầm
thấy trong giỏ rác có một bao thuốc lá không. Ông lượm bao thuốc lá
và trở ra ngoài. Điêu khắc gia Thu đã dùng mặt trong của bao thuốc
lá phát họa bố cục bản thảo và cảm thấy hài lòng về bức hình đã vẽ
ra.
Khi được Đại tá Cầm mời vào gặp TT. Thiệu,
ông đã trình bày giải thích về 7 bản đã vẽ từ trước cho TT. Thiệu
nghe. Xem xong TT. Thiệu hỏi: “Anh Thu à! Bảy bản, bản nào tôi cũng
thích nhưng anh là cha đẻ của nó, anh nên cho tôi biết tấm nào hay
nhứt.” Điêu khắc gia Thu rụt rè nói với TT. Thiệu : “Thưa TT, mới
đây thôi trong khoảng 15 phút trong khi chờ gặp TT. tôi mới nghĩ ra
một đề tài được phát họa trên một bao thuốc lá. Nhưng, tôi không dám
vô lễ trình lên TT. Tuy nhiên, với phát họa này tôi thấy nó hay
quá. Tổng thống hỏi, thì tôi muốn chọn bản này, nhưng tôi không dám
trình lên Tổng Thống .”
TT. Thiệu bảo ĐKG.
Thu đưa cho ông coi bản họa trên bao thuốc lá. Ông Thu đã giải
thích cho TT. Thiệu nghe về trường hợp Võ Văn Hai mà ông đã gặp
trong quán nước. Ông Thu cho biết, lúc đó ông cũng chưa dứt khóat
đặt tên cho các bản phát họa đã trình cho TT. Thiệu xem dù rằng đã
nghĩ trong đầu các tên như 1)Tình đồng đội, 2) Khóc bạn , 3) Nhớ
nhung, 4) Thương tiếc, 5) Tiếc thương .
Cuối
cùng điêu khắc gia Nguyễn thanh Thu và TT. Thiệu đồng ý tên Thương
Tiếc. Được sự đồng ý của TT. Thiệu, ông ra ngoài văn phòng của Đại
tá Cầm phóng lớn bức họa Thương Tiếc bằng hình màu. Ông đã nhờ Đại
tá Cầm ngồi trên một chiếc ghế đẩu để lấy dáng ngồi tưởng tượng trên
tảng đá. Sau khi hoàn tất, Tổng thống Thiệu cầm bức họa tấm tắc
khen. ĐKG. Thu đã đề nghị TT. Thiệu ký tên vào bức họa đó, mà ông đã
nói với TT. Thiệu là “Cho ngàn năm muôn thuở” . TT. Thiệu đồng ý và
đã viết “TT. Nguyễn văn Thiệu ngày 14 /8/1966 ”.
Sau
khi được TT. Thiệu chấp thuận dự án làm bức tượng Thương Tiếc, điêu
khắc gia N.T.T phải làm ngày, làm đêm để kịp khánh thành Nghĩa
Trang Quân Đội Biên Hòa vào ngày Quốc khánh 1/11/1966 đúng như dự
định.
Một chiến sĩ QLVNCH can trường trong ngục tù cộng sản
Điêu
khắc gia Thu tâm sự, khi còn ở trong tù lúc bị nhốt ở “conex” ông
nhớ đến tượng Thương Tiếc và đã vái thầm tất cả vong linh chiến sĩ
VNCH trong ba ngày, hãy cho ông biết ông có thoát khỏi dự định xử
bắn của VC hay không. Thì vào một buổi trưa, ông chập chờn thấy có
người báo mộng cho biết ông không sao cả, nhưng thời gian tù tội còn
lâu lắm.
Người điêu khắc gia tài ba kể tiếp.
Trước đó, một người bạn đã dặn dò ông phải coi chừng và cẩn thận
trong lúc ở tù VC vì ông quá nổi tiếng về những tác phẩm điêu khắc
nên chắc chắn VC sẽ không để ông yên. Lúc đó, ông không quan tâm cho
lắm, nhưng vào một buổi trưa trong lúc các tù nhân đang nghĩ ngơi ,
thì ông được một cán bộ quản giáo mời ra ngoài báo cho biết ông
chưa khai báo thành thật, còn dấu diếm nhiều điều. Thiếu tá Thu hỏi
dấu diếm những điều gì? Để trả lời, tên cán bộ lấy ra một danh sách
tên tuổi các tù nhân, mà theo ông là do các người làm “ăng ten”
trong trại báo cáo. Ông cho biết những người chịu làm ‘ăng ten” cho
VC sẽ được lãnh tiêu chuẩn gạo 11 ký một tháng, thay vì 9 ký như mọi
người. Ông còn nói thêm, những kẻ làm “ăng ten” không phải vì họ
thù ghét ai, mà chỉ vì “miếng ăn” mà thôi.
Cầm
bảng danh sách trên tay, tên cán bộ nói rằng thiếu tá Thu là tác
giả bức tượng Thương Tiếc tại Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa, nhưng
tại sao lại không khai báo. Và phải cho anh ta biết, lý do tại sao
ông lại làm ra bức tượng này. Điêu khắc gia Thu trả lời vì ông là
một quân nhân trong QLVNCH, ông làm bức tượng Thương Tiếc là để cùng
người dân miền Nam tỏ lòng thương tiếc sự hy sinh của các chiến sĩ
chiến đấu cho tự do. Tên cán bộ lại hỏi, tại sao lại làm bức tượng
Ngày Về. Ông giải thích cho tên cán bộ nghe rằng, đời lính hành quân
nay chỗ này, mai chỗ kia, vài ba tháng mới được phép về thăm vợ con
một lần. Ông làm tượng Ngày Về để nói lên sự vui mừng khi vợ chồng
gặp lại nhau, thì đâu có gì gọi là không tốt.
Tên
cán bộ quản giáo đề cập đến bức tượng An Dương Vương và thành Cổ
Loa là biểu tượng của ngành Công binh QLVNCH với những lập luận ngây
ngô. Tên cán bộ nói với Nguyễn thanh Thu , An Dương Vương là người
lập quốc, còn bác Hồ là người giữ nước. Vậy tại sao ông không ghép
hình bác Hồ vào. Ông trả lời tên cán bộ rằng, lúc làm tượng An Dương
Vương ông đâu biết bác Hồ là ai, là người nào, nên không thể ghép
vào được. Nghe nói vậy, tên cán bộ xám mặt lại, hắn ta ra lệnh cho
ông đứng đó không được đi đâu hết. Tên này chạy về văn phòng gọi
thêm 6 tên cán bộ nữa, súng ống đầy đủ, chạy đến chỗ Nguyễn thanh
Thu đứng. Trong 6 người này có một tên là chính trị viên đã gằn hỏi:
“Khi nảy anh đã nói gì với anh Sáu ”. NTT trả lời: “Tôi không có
nói gì hết”. Tên chính trị viên nói tiếp: “Anh Sáu cho tôi biết anh
nói là dân Sài Gòn, người miền Nam không ai biết bác Hồ. Vì không
biết nên anh không thể làm tượng bác kèm với An Dương Vương, có đúng
không?”. Điêu khắc gia chay-loan-2Thu trả lời “Đúng vậy”. Nghe trả
lời như thế , tên cán bộ chính trị viên nói cho ông 5 phút định trí,
để nói lại. Đồng thời tên này còn hỏi gằn: “Anh bảo rằng anh không
biết bác Hồ phải không?”. Thiếu tá Thu thẳng thắn trả lời: “Tôi
không biết mặt, biết tên ông này”. Tên cán bộ nói : “Nếu anh không
biết, tôi cho anh biết ”. Sau đó, chúng lôi điêu khắc gia Thu về văn
phòng đánh đập tàn nhẫn liên tục trong ba ngày, ba đêm. Tuy bị đánh
đập dã man, nhưng thiếu tá Thu chịu đựng và im lặng không lên tiếng
gì hết. Thấy vậy một tên cán bộ nói: “ Bây giờ mầy nói về hai chữ
Tự Do cho chúng tao nghe coi ”. Thiếu tá Thu bấy giờ mới lên tiếng: “
Nếu tôi không nói thì cán bộ nói tôi khinh, nhưng khi tôi nói thì
cán bộ không tin. Bây giờ, tôi nói về Tự Do cho cán bộ nghe. Người
miền Nam có tự do là họ được đi đứng dễ dàng, ăn nói thoải mái không
có bị khó dễ gì hết. Còn những người CS các anh cũng có tự do,
nhưng chỉ có những chữ viết trên các cổng ra vào được sơn son thiếp
vàng, chỉ có trên vách tường tại các văn phòng làm việc, chớ người
dân thì không có ”. Nghe nói vậy, bọn VC lại ra tay đánh đập NTT một
trận tơi bời, đỗ máu mũi. Sau đó, chúng đem nhốt ông vào “cô – nét
”. Ông cho biết, sau nhiều tháng trong “cô nét” ông chỉ còn xương và
da, đứng lên muốn không nỗi.
Một tình cảm khó quên
Một
ngày nọ, vào khoảng 4 giờ sáng cửa “cô – net” được mở ra,và một
họng súng AK chỉa ngay vào thiếu tá Nguyễn thanh Thu , rồi một giọng
ra lệnh cho ông bước ra. Ngoài trời tối đen, lờ mờ sáng, ông đứng
không vững khi bước ra cửa “cô- net” nên bị hụt chân té qụy. Tên cán
bộ ra lệnh cho điêu khắc gia Thu đứng dậy và giơ tay ra để cho
chúng móc còng vào. Sau đó, ông được bốn tên cán bộ kè đi về phía
cổng trại để vào khu rừng chuối kế bên. Đang đi bổng nhiên có một
chiếc xe Jeep chạy tới đèn pha sáng choang làm chói mắt mọi người.
Chiếc xe Jeep ngừng lại tắt đèn, có tiếng nói chuyện trao đổi giữa
hai bên chừng 5 phút. Sau đó, toán dẫn cán bộ quay lại bịt mắt ông
và tiếp tục kéo lết đi vào rừng chuối. Đến nơi, tên cán bộ kéo thiếu
tá Thu nhốt vào một nhà cầu của khu gia binh của VNCH bỏ hoang từ
lâu. Quá mõi mệt nên ông đã ngủ thiếp lúc nào không hay. Gió theo
khe hở thổi làm ông tỉnh dậy, qua khe hở ông thấy trời đã sáng và
biết mình chưa chết. Thiếu tá Thu cười nói rằng, bị nhốt ở trong cầu
tiêu nhưng ông cảm sung sướng, thoải mái hơn là lúc bị nhốt ở
“conex” nhiều.
Kể tới đây, điêu khắc gia NTT
cười và cho biết từ đó không ngờ lại xảy ra “Những tình cảm khó
quên”. Ông kể tiếp là vào buổi trưa hôm đó, một cô gái người Bắc tay
cầm chén cơm, bịt muối và đôi đũa tre đến mở cửa cầu tiêu đưa cơm
cho ông ăn, nhưng cô ta mở không được vì bên trong ông đã móc cửa
lại. Bên trong, ông hỏi vọng ra “Cô là Bắc kỳ phải không, nhưng Bắc
kỳ nào? Bắc kỳ 54 hay Bắc kỳ giải phóng”. Cô gái trẻ khoảng 22, 23
tuổi trả lời: “Này nhé, tôi là chị nuôi của ông. Đem cơm cho ông ăn
mà ông hỏi tôi như thế”. Nói xong cô ta cầm chén cơm bỏ ra về.
Khoảng 3, 4 phút sau, một tên cán bộ đến ra lệnh cho ông phải mở cửa
ra và mắng: “Lúc nào cũng láo khoét. Tha chết cho rồi mà còn láo
khoét”. Nói xong tên cán bộ bỏ đi. Vào buổi chiều cô gái trở lại,
thiếu tá Thu nhủ thầm trong bụng là không giỡn nữa, vì giỡn sẽ đói.
Khi cô gái mở cửa bỏ phần cơm vào, ông phân trần với cô là ông chỉ
giỡn một chút mà cũng đi mét.
Qua ngày kế, một
tên cán bộ và hai người tù đến chỗ nhốt thiếu tá Thu, dùng đồ nghề
khoét một cái lỗ vuông nhỏ trên cửa cầu tiêu. Xong đâu đó, tên cán
bộ nói: “Từ nay không mở cửa nữa. Mỗi lần tới giờ cơm, anh dùng
miếng gỗ đưa cái chén cũ ra và sẽ nhận được chén cơm mới đưa vào qua
cái lỗ này”. 11 giờ trưa hôm đó “chị nuôi” của điêu khắc gia Thu
đem cơm và muối đến cho ông. Theo như lời dặn, thì thiếu tá Thu khi
nhận chén cơm mới ông phải trả cái chén không lại, nhưng ông không
làm điều này. Cô gái lên tiếng hỏi, nhưng ông không trả lời. Cứ như
vậy hai ba ngày liên tiếp, ông giữ lại tất cả 7 cái chén. Một hôm cô
gái phàn nàn: “Ông giữ hết chén thì tôi đâu còn chén để đựng cơm
cho ông”. Nghe vậy, thiếu tá Thu cuời nói: “Nếu cô muốn tôi trả lại
mấy cái chén thì phải có điều kiện”. Cô gái hỏi: “Điều kiện gì?” Ông
đáp: “Cô để bàn tay của cô lên tấm ván đưa cơm cho tôi rồi đưa vào
cho tôi thấy” . Sau vài giây tần ngần, cô gái làm theo điều kiện của
điêu khắc gia Thu. Ông đã tinh nghịch dùng đôi đũa tre đụng vào bàn
tay của cô gái rồi sau đó đưa trả 7 cái chén cho cô gái. Cô gái
ngạc nhiên hỏi: “Chỉ có vậy thôi à!”. Ông trả lời: “Chỉ có vậy
thôi!”. Cô gái bỏ về.
Trong lúc thiếu tá Thu
đang ngồi ăn cơm, thì cô gái trở lại với một bà già đi phía sau .
Đến trước cửa cầu tiêu, nhìn vào lỗ đưa cơm bà già nói: “Ông này,
con Lan nó đem cơm cho ông ăn, thế mà ông còn lấy đũa chích vào tay
nó. Là cái gì vậy? Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu cười nói: “ Vậy mà
cũng không biết”. Nghe vậy bà cụ phàn nàn: “Ông làm kỳ quái quá ai
mà biết được”. Bị hỏi dồn nhiều câu, Thiếu tá Thu nói nhỏ: “ Là yêu
đấy!”. Nghe như vậy người con gái tên Lan đỏ mặt thẹn thùng, vội vả
quay lưng bỏ đi.
Qua ngày hôm sau, cô gái tên
Lan lúc đem cơm đến cho điêu khắc gia Thu, cô nhỏ nhẹ và tha thiết
nói: “ Anh Thu à! Em khuyên anh, anh thôi đừng có “anh hùng” nữa.
Như vậy, thiệt thòi cho anh lắm anh có biết không? Chúng nó đã tha
chết cho anh đấy!” Rồi cô nói tiếp, giọng run run: “ Em thương mấy
anh sĩ quan cải tạo các anh lắm. Kể từ nay, đến giờ cơm em sẽ để cục
thịt nằm ở đáy chén. Khi em đưa cơm vào, anh hãy tìm cục thịt ăn
liền trước nha! Để đề phòng cho cả em và anh không bị cán bộ bắt gặp
làm khó dễ”.
Thiếu tá Thu cảm động hỏi: “ Cô
Lan! Làm sao cô biết chúng nó tha chết cho tôi?” Cô gái khẻ nói:
“Này nhé! Anh còn nhớ không? Khoảng 4 giờ sáng hôm đó, gần nhà bếp,
em thấy đèn pha của chiếc xe Jeep chạy ngang. Và khoảng nửa tiếng
sau, có bốn cán bộ súng ống trên vai bước vào nhà bếp bảo em pha cà
phê cho họ uống. Họ kể cho em nghe là đáng lẽ có một tù nhân bị đưa
đi bắn.. Nhưng sau đó bỗng nhiên “có lệnh hồi”. Nên tù nhân này được
lôi vào nhốt tạm thời trong một cầu tiêu của một trại gia binh
trước bỏ hoang”. Cô Lan kể tiếp: “ Có một lần em đón đường hỏi các
anh đi lao động ngoài rừng về hỏi tại sao anh phạt bị nặng như vậy,
thì mọi người cho biết vì anh là tác giả bức tượng “Thương Tiếc” tại
Nghĩa Trang Quân Đội Biện Hòa. Nhắc đến bức tượng Thương Tiếc, em
không lạ gì bước tượng này, vì hồi đó, chiều nào em và các bạn
thường hay chơi quanh gần tượng.
Điêu khắc
gia Thu hỏi cô gái: “Cô ở Hố Nai được bao lâu rồi?” Cô Lan kể lể:
“Cha em là bộ đội VC ngoài Bắc, vào Nam đánh trận bị bom dội chết
trong rừng. Mẹ em đã gánh em vào Hố Nai và em đã lớn lên từ đó”.
Kể
đến đó, thiếu tá Thu không dấu được sự xúc động. Ông ngậm ngùi nói:
“Cô Lan rất tận tình và tốt với tôi. Những chân tình ấy cùng với
những kỷ niệm rất dễ thương tôi luôn trân quý. Cô là nguồn an ủi của
tôi trong lúc bị tù đày, trong nỗi đau và sự bất hạnh của một đời
người. Tôi rất muốn trả ơn cho cô, nhưng không biết đâu mà tìm. Tôi
nghĩ những tình cảm này khó phai nhạt trong đời mình”.
Nỗi lòng biết tỏ cùng ai?
Thiếu
tá Thu cho biết vào thời điểm đó, khoảng tháng 8, nhiều đổi thay
xảy Nguyen-tTHUđến với ông. Một hôm, cán bộ quản giáo gọi ông lên
làm việc. Tên cán bộ nói: “Anh Thu, chẳng lẽ anh muốn ở mãi trong
thùng sắt sao? Tôi đề nghị là anh đừng nhận mình là tác giả “chính”
đã làm tượng “Thương Tiếc” mà anh chỉ là người “phụ” thôi. Người
“chính” đã vượt biên đi rồi. Anh viết bản tự thú như vậy, tôi sẽ cứu
xét và giảm tội cho anh”. Nhưng ông đã khẳng khái trả lời: “Cám ơn
cán bộ đã khuyên tôi, nhưng với tôi tác phẩm Văn hóa Nghệ thuật là
con đẻ của mình. Sao tôi lại trốn tránh trách nhiệm và đỗ thừa cho
người khác? Tôi không thể làm như vậy được”.
Vài
ngày sau, một tên cán bộ khác đến gặp ông và ra lệnh cho ông phải
làm tượng HCM để kịp ngày Quốc khánh 2/9 của VC.Thiếu tá Thu cho
biết là ông nhận lời đề nghị này, vì ông đã có ý định trốn trại. Ông
nói với cán bộ quản giáo biết, là muốn làm tượng phải có đủ đồ
nghề. Thế là ông được bốn tên bộ đội chở về nhà để lấy đồ nghề. Trên
đường về ông xin ghé nhà mẹ mình để thăm bà. Đến nơi, mấy tên bộ
đội thì ngồi chuyện trò với cô Hồng em gái của ông ở cửa trước. Còn
ông vào nhà gặp mẹ. Hai mẹ con gặp nhau mừng rỡ rối rít. Bỗng bà cụ
nghiêm mặt nói: “ Thu à! Má đẻ con ra mà không biết tánh con sao!
Con hãy ráng ở trong tù thêm một năm nữa đi. Nếu con mà trốn, má sẽ
chết cho con coi”. Nghe mẹ nói như vậy, ông quá sức bàng hoàng, tự
nghĩ: “Trời ơi! Bao nhiêu ý định nhen nhúm giờ đây đã tiêu tan. Nỗi
buồn tràn ngập trong lòng, vì ông sẽ trở về giam mình trong cái
thùng sắt ( 2m x 1m) sừng sững ngoài trời , tiếp tục chịu đựng thời
tíết khắc nghiệt, sức nóng như thiêu đốt của mùa Hạ, hay lạnh giá
của mùa Đông rét mướt “.
Theo như thỏa thuận
là sau khi được về thăm nhà và lấy đồ nghề, ông sẽ thực hiện điêu
khắc tượng HCM. Tin này được nhanh chóng loan truyền trong trại
giam. Từ đó, không biết bao nhiêu lời nguyền rủa vang lên làm ông
đau khổ vô cùng.
Trước khi ra lệnh bắt ĐKG.
Thu làm tượng HCM, cán bộ VC đã liên lạc trước với gia đình thiếu tá
Thu. Chúng dàn cảnh cho vợ, con ông được đến thăm viếng đặc biệt.
Tuy nghèo nhưng gia đình ông cũng mua thịt vịt quay, bánh mì, bày
biện ra để cả nhà cùng ăn trong trại giam. Thật bất ngờ, trong tờ
Tin Sáng cũ dùng để gói vịt quay, thiếu tá Thu nhìn thấy hình TT.
Nguyễn văn Thiệu. Ông xé tấm hình đó, xếp nhỏ cất vào túi cất. Đến
ngày nặn tượng chân dung HCM, thiếu tá Thu lại khắc nét của Tổng
Thống Thiệu. Ông cho biết, rất phấn chấn trong lòng và thầm nghĩ: “
Tự mình, trí ta, ta hay, lòng ta, ta biết”.
TT.
Thieu Sau này, Nguyễn thanh Thu được kể lại. Một buổi chiều nọ,
trên đường đi lao động về đám tù nhân đi ngang qua nhìn thấy pho
tượng HCM sắp được hoàn tất, họ có vẻ thích thú xầm xì : “ Trời ơi!
Tụi mày xem giống TT. Thiệu quá! Giống quá tụi bây ơi!” Tiếng xầm xì
làm mấy tên “ăng ten” chú ý. Lập tức chúng trình báo cho cán bộ
quản giáo hay.
Khoảng 4 giờ 30 chiều, vào thời
điểm bức tượng HCM đang được điêu khắc gia Thu gắn râu mới được một
bên mép thôi, thì một tên cán bộ bước đến hỏi: “Tượng sắp xong rồi
chứ?” Miệng vừa hỏi, tên cán bộ nhanh tay thò vào túi áo ông lấy
mãnh giấy báo có hình TT. Thiệu. Thế là xong! Việc bị đỗ bể. Điêu
khắc gia Nguyễn Thanh Thu lại tiếp tục trở vào thùng sắt nhận thêm
bốn tháng biệt giam, bị hành hạ đủ điều. Tại đây, ông kiệt sức, bất
tỉnh, được đưa vào trạm bịnh xá.
Tại trạm
xá, ông được một tù nhân khác là phi công Đỗ Cao Đẳng, chú của trung
tướng Đỗ Cao Trí làm Trưởng trạm xá, và một số học trò cũ của ông,
từ thời còn học trung học Võ trường Toản, hết lòng cấp cứu. Nhờ vậy,
ba ngày sau ông mới tỉnh lại. Với tình trạng sắp chết, da bọc
xương, điêu khắc gia Nguyễn thanh Thu được VC tha cho về với gia
đình kể từ đấy.
Hoài bão không nguôi
Điêu
khắc gia Nguyễn Thanh Thu cho biết ông ở tù VC 8 năm. Sau khi ở tù
về, ông tìm đủ mọi cách để vượt biên ra nước ngoài. Ông nghĩ rằng
qua bên Mỹ ông dễ có cơ hội thực hiện những mộng ước của đời mình.
Đó là, dựng lại tượng “Thương Tiếc” nơi quê hương thứ hai. Nhưng
trong 15 năm sống tại Mỹ, ông không tìm ra được một mạnh thường quân
nào giúp đở. Ông đành buồn bã trở về Việt Nam sinh sống. Ông cảm
thấy cô đơn với mơ ước của mình. Nhưng, ông vẫn hy vọng một ngày nào
đó sẽ thực hiện được, nên hàng ngày ông cố gắng tập thể thao để
tinh thần và thể xác không suy nhược.
Điêu
khắc gia Nguyễn thanh Thu cho biết, khi còn ở Mỹ ông đã có hân hạnh
gặp lại TT. Nguyễn văn Thiệu khi TT. Thiệu từ Boston đến Nam Cali
thăm viếng và nói chuyện với đồng bào tỵ nạn. Tổng thống Thiệu được
một người bạn của thiếu tá Thu sắp xếp hướng dẫn đến gặp nhà điêu
khắc. Khi gặp thiếu tá Thu , TT. Thiệu vồn vả hỏi liền: “ Anh Thu có
khỏe không? Tôi nghe nói ở trong tù anh đã làm tượng tôi phải
không?” Điêu khắc gia Thu xúc động cho biết, là ông rất ngạc nhiên
khi TT. Thiệu bất ngờ hỏi như vậy. Ông đã hỏi lại TT. Thiệu: “Làm
sao tổng thống biết được?” TT. Thiệu nở nụ cười hiền hòa: “Làm sao
tôi không biết được”. Giây phút gặp gỡ quá ngắn ngủi. Sau đó, vị
tổng thống nền đề nhị VNCH vội vả từ giã đồng bào ra phi trường trở
về Boston cho kịp chuyến bay.
Khi nhắc tới TT.
Nguyễn văn Thiệu, thiếu tá Thu mơ màng nhớ về dĩ vãng xa xưa. Vì đó
là kỹ niệm mà trong đó có những tác phẩm nghệ thuật ông tạo hình,
nhờ sự gợi ý của tổng thống Thiệu.
Thiếu tá
Thu cho biết sau 3 tháng khi tượng Thương Tiếc được khánh thành ở
Nghĩa Trang QĐ Biên Hòa, TT. Nguyễn văn Thiệu đã tổ chức một bữa
tiệc khoản đãi tại Dinh Độc Lập, và đã mời điêu khắc gia Thu đến dự.
Trong khi trò chuyện với ĐKG. Thu , TT. Thiệu chỉ bồn nước phun
trước Dinh Độc Lập ,và nói muốn làm một biểu tượng gì đó.
Kể
đến đây, ĐKG. Thu không nén được xúc động và thành thật nói: “
Trông Duoc-mua-2TT. thật tội nghiệp với vẻ buồn lo của ông”. Trầm
ngâm một chút, TT. Thiệu nói với điêu khắc gia Thu: “ Anh nghĩ xem,
xứ mình đang ở trong tình trạng chiến tranh. Người lính thì đang
sống, chết ngoài tiền tuyến. Biểu tượng Thương Tiếc đặt tại Nghĩa
Trang QĐ đã tạm yên. Nhưng, tôi nghĩ mình còn phải làm thêm một cái
gì đó nữa, để giáo dục mọi người…Xin lỗi , người dân nhiều khi cũng
thờ ơ với cuộc chiến lắm nên tôi muốn có một tác phẩm gây ý thức
trong lòng người dân. Là dù đang chiến tranh, nhưng chúng ta cũng
biết xây dựng, và biết “TỰ LỰC CÁNH SINH”. Chứ hoàn toàn trông cậy
vào viện trợ cũng phiền toái lắm. Anh Thu, anh nghĩ sao ? Anh có thể
trình một dự án như ý tôi vừa trình bày không?
Sau
khi nghe TT. Thiệu bày tỏ tâm sự trên. Cũng như lần trước, điêu
khắc gia N.T.T xin Tổng Thống tuần lễ để làm việc. Và sau một tuần,
ông đã làm xong 7 bản vẽ về dự án với đề tài có tên Được Mùa. Được
Mùa là hình ảnh “Cô gái ôm bó lúa” vừa mới gặt để diển tả sự trù phú
của nông nghiệp miền Nam.
Điêu khắc gia Thu
đã làm mẫu bức tượng Được Mùa cao 2m . Nhìn bức tượng cô gái ôm bó
lúa với gương mặt hớn hở, hãnh diện với công sức mình đỗ ra bằng
những giọt mồ hôi, khiến người ta hình dung ra sự giàu mạnh của một
nước phát triển nhờ nông nghiệp.
Theo điêu
khắc Thu bức tượng Được Mùa, nói lên sức sống trù phú của đồng bằng
sông Cửu Long với chín miệng Rồng phun nước. Do đó, tác phẩm này còn
có tên là “ Cửu Long Được Mùa”.
Khi nhìn bức
tượng mẫu Được Mùa với ý nghĩa của nó, TT. Thiệu chấp thuận ngay. Dự
án tượng Được Mùa được thực hiện bằng đồng với tượng cô gái cao 9m,
bệ 3m. Kinh phí dự trù là 45 triệu đồng.
Tuy
đã chấp thuận, nhưng với số tiền khá lớn đã khiến TT. Thiệu không
tránh khỏi lo nghĩ trong khi chiến tranh mỗi ngày càng leo thang.
Rồi cuộc chiến Mùa Hè Đỏ Lữa kéo đến. Mọi chi phí đều phải ưu tiên
hàng đầu cho ngân sách Quốc Phòng. Thế nên dự án Được Mùa phải đành
gác lại và không được hoàn thành theo mong ước của TT. Nguyễn văn
Thiệu.
Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu ngậm
ngùi nói: “Tuy tượng Được Mùa không được ra mắt người dân miền Nam,
nhưng quá trình dự án cũng đã thể hiện được cung cách của TT. Nguyễn
Văn Thiệu – một nhà lãnh đạo luôn quan tâm đến sự hy sinh của Quân
Đội, và tinh thần một nước tự lực, tự cường”.
Tượng
mẫu Được Mùa cao 2m được TT. Thiệu chấp thuận từ 1971 , đến nay
2009 vẫn còn tại nhà của điêu khắc gia Thanh Thu. Gần đây nhất vào
năm 2006 , dù đã 73 tuổi ĐKG. Thu vẫn khắc thêm tượng Cô Gái Được
Mùa” thật sống động. Đây là hình ảnh cô gái với chiếc nón lá, ôm bó
lúa tựa vào vai. Được Mùa hay Cô gái Được Mùa, kiểu nào cũng đầy ý
nghĩa và đẹp vẹn toàn. Ông quả thật không những là thiên tài nghệ
thuật, mà ông còn là một chiến sĩ yêu nước nồng nàn.
Tượng Cô Gái Được Mùa của Điêu Khắc Gia Nguyễn Thanh Thu.
Cuối
cùng, điêu khắc gia Thu cho biết, đến nay ông vẫn còn băn khoăn về
một trường hợp mà ông nghĩ là hơi bất thường. Ông nói cách nay vài
năm, có một người ở bên Mỹ về tự xưng là một ông cha đã tu xuất tên
là Vũ văn Hoàng tuổi trên 70 mươi. Ông Hoàng cho biết đã cải táng
được 18 ngàn ngôi mộ tại tỉnh Bình Dương, cũng như đã giúp đở rất
nhiều cho thương phế binh. Ông Hoàng nói là muốn cùng với ông tạo
dựng lại bức tượng “Thương Tiếc” cho những phần mộ vừa được trùng
tu. Nghe như vậy, ông rất mừng rở vì đó là điều ông ôm ấp từ lâu.
Sau một tháng gặp gỡ bàng bạc, ông Hoàng có hứa khi trở về Mỹ sẽ báo
cho ông biết diễn tiến công việc mà hai người muốn thực hiện.
Nhưng, công việc không đi đến đâu và nhiều năm trôi qua ông không
còn liên lạc được với ông Hoàng nữa.
Điêu khắc
gia tài ba của QLVNCH nói rằng, ông mong khi Xuân Hương về Mỹ sẽ
nói cho người Việt hải ngoại biết được ý nguyện của ông. Là người có
quốc tịch Mỹ, ông lúc nào cũng sẳn sàng trở qua bất cứ quốc gia nào
để thực hiện bức tượng Thương Tiếc. Ông còn tâm sự, ở tuổi 75,
nhưng ông ráng sống để một ngày nào đó xây dựng lại tác phẩm Tiếc
Thương vì theo ông tác phẩm này, không thể mai một trong hoàn cảnh
chính trị “khốn nạn”, là miền Nam bị cưỡng chiếm vào tay bạo quyền
Việt Cộng như hiện nay.
Xuân Hương
Mùa hè Bắc Cali 8/2009
Mùa hè Bắc Cali 8/2009
*
* *
* *
Tiếc thương
Nhạc: Anh Bằng - Thơ: Cao Tần
Hạt Sương Khuya trình bày
Không nhận ra người nữa
Đầu người vỡ tan rồi
Toàn thân đầy vết đạn
Ôi tượng hình tả tơi
Súng trận không còn đó
Nón sắt vương nơi nào
Bệ ngồi trơ sương gió
Người ơi người về đâu?
Tôi vịn vào pho tượng
Tượng trách non sông mình
Rằng sao tàn lửa khói
Hận thù vẫn sục sôi?
Linh hồn tôi rơi lệ
Chạnh nhớ xưa nơi này
Bao người vì quê hương
Chết trong mộ tiếc thương
Viên đạn ai thù oán
Bắn nát pho tượng này
Để giờ lật trang sử
Run mười đầu ngón tay
Run mười đầu ngón tay
Viên đạn ai thù oán
Bắn nát pho tượng này
Để giờ lật trang sử
Run mười đầu ngón tay ...
Đầu người vỡ tan rồi
Toàn thân đầy vết đạn
Ôi tượng hình tả tơi
Súng trận không còn đó
Nón sắt vương nơi nào
Bệ ngồi trơ sương gió
Người ơi người về đâu?
Tôi vịn vào pho tượng
Tượng trách non sông mình
Rằng sao tàn lửa khói
Hận thù vẫn sục sôi?
Linh hồn tôi rơi lệ
Chạnh nhớ xưa nơi này
Bao người vì quê hương
Chết trong mộ tiếc thương
Viên đạn ai thù oán
Bắn nát pho tượng này
Để giờ lật trang sử
Run mười đầu ngón tay
Run mười đầu ngón tay
Viên đạn ai thù oán
Bắn nát pho tượng này
Để giờ lật trang sử
Run mười đầu ngón tay ...
*
* *
* *
Tiếc Thương Mảnh Đời "CHA ĐẺ BỨC TƯỢNG THƯƠNG TIẾC"
THEO DẤU GIÀY SÔ
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire