Tản văn dưới đây của nhà thơ Đỗ Trung
Quân đã làm nhiều cư dân mạng xúc động và thú vị. Ông gợi lên hình ảnh
của tiệm sách Khai Trí và người chủ của nó, một nơi thân quen trong lòng
người Sài Gòn yêu chữ nghĩa.…Tủ sách ở nhà không còn đủ cho thằng nhóc nữa. Nó cũng hết tuổi thiếu niên từ lâu, nó nhảy lên Sài Gòn tìm được chỗ này nơi rừng sách mênh mông, nơi có thể cắm mặt vào sách từ sáng tới chiều miễn… không được mang ra mà quên trả tiền.
Nhà sách Khai Trí
- Thanh Phương trình bày
Tiếng lóng của Sài Gòn là “đọc cọp“ như xem
cine không mua vé, lẫn vào đám xếp hàng để chuồn vào gọi là “xem cọp”.
Ông chủ hiệu sách ngồi trên lầu 2. Người Sài Gòn thường gọi là “ông Khai
Trí”; lâu dần chỉ người trong giới mới nhớ tên thật của ông: Nguyễn
Hùng Trương. Xuất thân không được học hành nhiều nhưng con người này sẽ
trở thành một trong những biểu tượng “Khai Trí” cho nhiều thế hệ học
sinh, sinh viên Sài Gòn bằng nhà sách danh tiếng của mình.
Đấy là một buổi chiều Sài Gòn sầm mưa,
màu thành phố hệt như màu “chiều tím” của Đan Thọ – Đinh Hùng. Dường như
tôi đã chúi mũi ở giá sách này rất lâu, một trăm khổ thơ lục bát của
tác phẩm mới xuất bản “Động hoa vàng” dường như còn thơm mùi mực. Tôi
buộc mình phải học thuộc lòng nó vì lý do duy nhất: không đủ tiền mua ấn
phẩm, mà ca khúc “Đưa em tìm động hoa vàng” mà danh ca Thái Thanh đang
làm ngây ngất mọi tín đồ của quán cà phê Sài Gòn khi ấy. Nhưng trời đã
tối, chỉ mới thuộc đến khổ thơ thứ 78. Chàng trai trẻ quyết định một
quyết định chưa từng có trước đó trong đời: ăn cắp sách.
Tập thơ lận sau lưng áo học trò ra cửa.
Ông Hùng Trương ngồi sau chiếc bàn cũng
chật đầy sách, hầu hết đều ngổn ngang chưa sắp xếp, có đủ mọi thể loại.
Có lẽ đấy là những cuốn sách được tịch thu lại từ những kẻ… thó sách như
tôi. Giọng ông trầm, ôn tồn, âm miền Nam:
“Em học lớp mấy? Là học trò sao lại đi ăn
cắp? Ăn cắp gì cũng xấu hiểu chưa? Tôi coi sổ thấy em mới phạm lần đầu ở
đây nên cho em về. Ráng làm người tốt, được đi học thì đừng thành ăn
cắp nghen em!”
Tôi bước khỏi Khai Trí mặt cúi gằm, chưa bao giờ đời mình xấu hổ đến thế.
Hơn 30 năm sau, tôi bước vào căn nhà nhỏ
trên đường Điện Biên Phủ. Ông Khai Trí sau nhiều năm sống ở nước ngoài
nay về Sài Gòn. Ông chưa thôi nung nấu tâm nguyện mở lại nhà sách, dù
sau 1975 nhà sách của ông bị tịch biên, hàng tấn sách của ông bị tiêu
hủy hoặc phát tán vào tay ai không rõ. Tội danh dành cho ông ngày ấy là
“truyền bá văn hóa Mỹ-Ngụy độc hại”. Chuyến về thăm này, ông nhờ người
liên lạc với tôi và mời đến. Tôi ngạc nhiên không rõ điều gì.
Ông già và gầy hơn xưa. Chỉ sự ung dung,
điềm đạm của một người thành lập một nhà sách danh tiếng nhất Sài Gòn là
còn nguyên vẹn. Ông đưa một bản in tay bài thơ “Quê hương-bài học đầu
cho con” để xin tác giả ký tên. Ra là thế!
Nhưng tôi chưa ký ngay, tôi dò hỏi ông
trong ký ức liệu bao nhiêu đứa học trò ăn cắp sách ngày xưa tại nhà sách
của ông, được ông tha về, ông còn nhớ nổi? Ông già hiền lành lắc đầu, “
Sao nhớ nổi thưa ông!”
Và tôi dẫn ông về buổi chiều nhá nhem tối
của Sài Gòn hơn 40 năm trước, “Nó đây thưa ông, đứa học sinh ăn cắp tập
thơ Phạm Thiên Thư được ông tha cho với lời khuyên bảo ân cần.”
Tôi ký tên vào bản thơ duy nhất của ông,
còn hơn cả thế, nó còn dòng chữ ghi thêm “cảm ơn ông với lời khuyên ngày
xưa-đã được đi học thì đừng ăn cắp”
Ông Khai Trí đã mất sau đó vài năm. Giấc
mộng mở lại “Khai Trí” của ông không thành. Nhìn lại bức hình nhà sách
cũ của ông những năm 69 – 70, nhớ ông, tôi viết những dòng này.
(Đỗ Trung Quân – sài gòn tháng tám – 2012)
*
* *
* *
https://trithucvn.net/van-hoa/ong-nguyen-hung-truong-va-nha-sach-khai-tri.html
Bìa ba số báo Thiếu Nhi. Ông Khai Trí còn là chủ nhiệm tờ Thiếu Nhi
Bìa ba số báo Thiếu Nhi. Ông Khai Trí còn là chủ nhiệm tờ Thiếu Nhi
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire