Trần Trung Đạo, tiếng vọng từ bên kia đại dương - Đỗ Trường

Nếu không có biến cố 30-4-1975, và không có những con thuyền lá tre kia, cố lao đi để tìm sự sống thật mong manh trong cái mênh mông của biển cả, giông tố của đất trời, thì chúng ta sẽ không có một nhà thơ đa tài Trần Trung Đạo hôm nay. Những cơn mưa nguồn, gió bể ấy là những nhát búa gõ vào hồn thơ anh, rồi như tiếng chuông ngân lên từ cõi lòng, vọng về bên kia bờ đại dương. 

Tôi là người thích thơ, rất ham đọc thơ ngay từ thuở thiếu thời. Nhưng có lẽ làm rung động và ảnh hưởng đến tâm hồn tôi đậm nét nhất là thơ của Trần Mạnh Hảo, chứ không phải là những bài thơ được học trong sách vở, và những bài giảng của thầy cô giáo. Sau này ra nước ngoài, người đã làm ấm tâm hồn tôi nơi giá lạnh trời Âu này, lại là những vần thơ đượm nỗi buồn hoài cổ Trần Trung Đạo. Nếu nói thơ Trần Mạnh Hảo phảng phất, hay được toát ra từ những bài (triết) thánh ca, cao sang, hào sảng, giầu hình tượng thì thơ Trần Trung Đạo là những bản nhạc u hoài vọng lên từ những cây đa buồn vạn cổ, với những mái lá rêu phong, ngân nga tiếng chuông chùa thuở ấy. 

Tôi không có ý so sánh, nhưng hai nhà thơ họ Trần này, có bài tâm bút viết về mẹ, Trần Mạnh Hảo với Đêm Giao Thừa Nhớ Mẹ,  Trần Trung Đạo với Mẹ và Quê Hương, đọc đêm giao thừa, không riêng tôi, cả bạn bè đêm đó đều khóc.

Nhà Thơ Trần Trung Đạo: Mẹ Và Quê Hương
Thanh Tâm trình bày

Có thể nói những bài thơ hay nhất của Việt Nam từ xưa đến nay, đều được viết ra từ cảm xúc về mẹ, về quê hương. Trần Trung Đạo cũng không nằm ngoài qui luật đó, thơ anh có rất nhiều bài hay về đề tài này.  Trần Trung Đạo mồ côi mẹ khi anh chưa đầy tháng, do vậy anh lớn lên không bằng những lời ru, và dòng sữa mẹ,  đắng cay của cuộc đời đã nuôi anh khôn lớn. Vết nứt đầu đời ấy như nhát dao chém vào tâm hồn anh, một vết thương không bao giờ thành sẹo:

“ Ngày mẹ chết con chưa tròn một tháng

Cha tần tảo nắng sớm với chiều mưa

Thiếu sữa mẹ đời con thành đại hạn

Thiếu lời ru con lớn với lọc lừa.

Ngày mẹ chết con nằm trong máng cỏ

Có hay đâu mưa kéo một phương trời

Cha vấn cho con một vành tang nhỏ

Con mang đi, đi suốt phận con người”

( Chuyện đời mẹ)

Cứ đến ngày Vu Lan, ngày của mẹ không nơi nào, không vang lên tiếng ngâm, lời hát bài Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười của Trần Trung Đạo, kể cả các tổ chức cộng đồng tị nạn chính trị, hay các cộng đồng người Việt khác.  Cả bài thơ là lời tự sự nhớ thương mẹ quằn quại, như được nối hai đầu từ một cõi xa  vọng về. Tình thương chỉ được vỡ òa khi chiếc Phone rung  lên trong căn phòng tĩnh mịch, và tiếng mẹ buồn như tiếng lá thu rơi. Nhà thơ bảo đó là cảm giác thật, khi anh gọi điện cho mẹ nuôi Hòa Hưng. Nhưng tôi cho rằng, đằng sau cái thực, phải chăng trong sâu thẳm  còn có cõi ảo nào đó. Cho nên mỗi lần đọc Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười, tôi có những cảm giác khác nhau, lúc hay và ấm đến lạ kỳ, nhưng có lúc hay đến rợn người. Hay đến nỗi, tôi có ông bạn dứt khoát chỉ gọi tên nhà thơ là ông Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười.:

Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười
thơ Trần Trung Đạo - nhạc Võ Tá Hân - tiếng hát Hạt Sương Khuya
*
*     *

Đổi Cả Thiên Thu Tiếng Mẹ Cười
thơ Trần Trung Đạo - diễn ngâm Nắng Hoàng Hôn

“…Đừng khóc mẹ ơi hãy ráng chờ

Ngậm ngùi con sẽ giấu trong thơ

Đau thương con viết vào trong lá

Hơi ấm con tìm trong giấc mơ

Nhấc chiếc phone lên bỗng lặng người

Giọng buồn hơn cả tiếng mưa rơi

Ví mà tôi đổi thời gian được

Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười.”

Trần Trung Đạo còn rất nhiều bài viết về mẹ, có bà mẹ đã cưu mang anh trong lúc cuộc sống gần như tuyệt vọng. Có những bà mẹ chỉ thoáng qua cuộc đời anh, nhưng tất cả đều hiện lên ăm ắp tình người, tình mẫu tử. Không dừng lại cái tôi nhỏ bé đó, thơ Trần Trung Đạo thể hiện đậm nét hơn, rộng lớn hơn khi viết về mẹ, mẹ Việt Nam.

Nỗi nhớ nhà, nhớ quê quằn quại thường trực trong anh dù có trải qua bao năm tháng sống trên xứ người. Bao nhiêu năm lưu lạc ấy, là bấy nhiêu năm nhà thơ sống trong dằn vặt, với nỗi đau không bao giờ vỡ mủ. Toàn bài là những câu hỏi tưởng như giả định, lời thơ trầm buồn nhưng làm cho người đọc ngẹn ngào đến rưng rưng:

“ Thưa mẹ

Chúng con là người Việt Nam lưu lạc

Ngày ra đi không hẹn buổi quay về

Chẳng phải là sương mù

Sao khóc lúc đêm khuya

Chẳng phải gió sao đời là giông bão

Chẳng phải mây sao miệt mài trôi nổi

Chẳng phải là rừng sao héo úa mỗi tàn canh…

Và mười tám năm dài, dù đã đủ lớn khôn, nhưng chúng con vẫn ngơ ngác trên xứ người, đau đáu một nỗi nhớ thương, tủi hận, nhìn về nơi xa ấy bão tố đang thét gào:

… Chúng con đi gót chân mòn vạn dặm

Ngơ ngác nhìn nhân loại, tủi thân nhau.

Mười tám năm trời nuôi lớn một niềm đau

Mang một vết thương vẫn còn đang mưng mủ

Khi ngoảnh mặt trông về trốn cũ

Lòng chưa kịp buồn, nước mắt nhỏ trên tay. ..”

(Trích từ- Thưa mẹ chúng con đi)

Thưa Mẹ Chúng Con Đi
Thơ & Diễn ngâm Trần Trung Đạo

Những câu hỏi tu từ được lặp lại, như những mũi khoan xoáy vào lòng người đọc- Có còn nhận ra tôi không?  Có còn nhận ra tôi không?  Nếu Mai Mốt Tôi Về,  là một trong những bài thơ hay và điển hình nhất nói về nỗi đau, nỗi nhớ quê hương đến khôn cùng của Trần Trung Đạo:

“Có còn nhận ra tôi không?

Hỡi thành phố cũ

Những mái ngói xanh rêu

Bức tường vôi loang lổ

Bài thơ xưa ghi dấu một phần đời..

..Có còn nhận ra tôi không?

Hỡi cây đa cũ trong sân

Nơi tôi đứng những chiều thu lá đổ

Đừng hát nữa đa ơi, bài ca buồn vạn cổ

Tấm thân gầy đau nhức nhối trong đêm…”.

Nếu Mai Mốt Tôi Về - Thơ Trần Trung Đạo-Nhạc Nguyễn Hữu Tân 

đàn & hát Trần Trung Đạo

Thân phận và nỗi đau của con người xuyên suốt thơ Trần Trung Đạo. Một em bé mất cha, mất mẹ trên đường vượt biên, hay thân phận một cô gái Việt Nam hành nghề giang hồ trên đường phố Bangkok, khi anh bắt gặp. Trong thơ anh hình ảnh họ hiện lên thật đáng thương, sự đồng cảm ấy đã quyện vào hồn thơ, làm lòng người rưng rức:

“Người con gái Việt Nam

Trên đại lộ Si Ayuthaya, Bangkok

Em đứng đó một mình ôm mặt khóc

Như chợt nhớ ra đây không phải Sài Gòn

Mái tóc thu buồn

Mái tóc héo hon

Bay phơ phất giữa phố phường xa lạ

Mười sáu tuổi kiếp giang hồ chung chạ

Trôi lang thang như những bọt bèo…

Anh bất lực như lời tự sự, xẻ chia,  anh cảm thấy có lỗi như kẻ trốn chạy. Và anh cũng chỉ là một người anh nhu nhược, chỉ biết giấu lòng mình vào những vần thơ:

…Đêm nay anh viết nốt bài thơ

Dẫu biết chẳng thể nào tới tay em được

Thơ của anh

Tâm sự của một người anh nhu nhược

Giữa muôn vạn khổ đau chỉ biết đứng nhìn..”

(Người con gái VN trên đại lộ Si Ayuthaya)

Người Con Gái Việt Nam Trên Đại Lộ Sri Ayutthaya
thơ Trần Trung Đạo - nhạc Phan Ni Tấn - tiếng hát Điền Nguyên

Cũng như nhà văn Phạm Tín An Ninh khi viết với một cái tâm trong sáng, thì Trần Trung Đạo cũng vậy, anh viết từ tận đáy lòng trung thực, không bị chi phối bởi xung quanh. Cho nên thơ, văn của anh làm người đọc rất nhẹ nhàng, thanh thản, và không kén người đọc. Từ người lính VNCH, đến anh bộ đội, hay các cháu sinh viên đều tìm đọc.

Thật vậy khi viết về chiến tranh anh có cái nhìn công bình hơn. Hay thân phận con người trong cuộc chiến dưới ngòi bút của anh cũng đồng cảm, tình người hơn. Bị đẩy ra khỏi trường Luật, sau năm 1975, anh lang thang như kẻ không nhà. Vật vờ trên đường phố Sài Gòn, anh bắt gặp anh bộ đội thương binh cụt chân cũng vờ vật như anh. Anh chợt nhận ra rằng, trong cuộc chiến này mất mát đâu chỉ có riêng anh:

“ Anh cúi xuống nhìn đôi chân gỗ

Mắt rưng rưng không nói thêm lời

Ngoài hiên mưa bắt đầu rơi

Rơi thấm ướt lòng chúng tôi đêm ấy

Tôi cầm lấy tay anh

Đôi bàn tay lạnh giá

Mắt nhìn nhau như đã nói nghìn câu

Tôi thấy trong vô cùng hun hút đêm sâu

Chảy trong chúng tôi chung một dòng máu đỏ

Đời chúng tôi đời những đứa con hoang

Tim chúng tôi rung một nhịp Việt Nam

Hồn chúng tôi hồn bốn nghìn năm cũ…

(Anh bộ đội thương binh tôi gặp)

Tôi đồng ý với nhà phê bình Lương Trung Thư, khi anh cho rằng “Thơ Trần Trung Đạo, không có gì mới, nếu như không muốn nói là rất cũ”.  Qủa thật như vậy, thơ Trần Trung Đạo không những cũ về thể loại, mà từ ngữ cũng không mới. Nhưng do cách sử dụng ngôn từ của anh rất tài tình, nên thơ anh rất gần, dễ hiểu, dễ thuộc và giầu nhạc tính. Cũng như nhà thơ Trần Mạnh Hảo, thơ của anh được nhiều nhạc sỹ phổ nhạc, và hát rất hay. Rất tiếc, dù các nhạc sỹ rất tài hoa nhưng dường như chưa chuyển tải hết hồn cốt của bài thơ vào nhạc, nên nó theo một chiều hướng khác.

Mấy năm gần đây, nhà thơ Trần Trung Đạo chuyển sang viết cả văn xuôi, tâm bút và tiểu luận. Là nhà thơ nên tâm bút của anh phảng phất chất thơ trong đó, giầu hình tượng, lay động lòng người. Tiểu luận của anh sắc mà không khô. Nhiều lúc tôi cứ nghĩ, ông nhà thơ này cả ngày đi làm ở hãng xưởng, không hiểu thời gian, sức lực đâu mà ông ấy cầy ra nhiều thứ thê.

Rất mong có ngày được trở lại với đề tài văn xuôi của anh.

Đỗ Trường

Đức Quốc 18- 5-2011 

*
*     *

 

Lời Trối Trăn Của Mẹ - thơ Trần Trung Đạo
diễn ngâm Nắng Hoàng Hôn

trăn trối

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con chỉ dùm căn láng nhỏ bên sông
Nơi Mẹ sống trong chuỗi ngày hiu quạnh
Nặng oằn vai một nỗi nhớ thương chồng

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con chỉ dùm chiếc ghe nhỏ đang neo
Ðời Mẹ đó, kiếp con cò lận đận
Sớm đầu non đêm cuối bể, thân nghèo

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con trao dùm chiếc nhẫn cưới cho Ba
Mẹ vẫn giữ chắt chiu từng kỷ niệm
Trăng vẫn tròn như dạo mới chia xa

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con nhắc chừng Ba dựng bức tường nghiêng
Nhà không vách nên bốn mùa mưa tạt
Thiếu tay Ba đông cũng lạnh hơn nhiều

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con chỉ dùm tảng đá nhỏ trong sân
Nơi Mẹ đứng mỗi chiều thu lá rụng
Mắt trông chờ một bóng dáng quen thân

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con trao dùm chiếc áo dở dang thêu
Tay Mẹ yếu nên đường kim chỉ vụng
Con chim gầy đậu dưới gốc cây xiêu

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con trao dùm mái tóc thuở thanh xuân
Thời con gái Mẹ trăm điều bất hạnh
Vết tủi buồn ngang dọc kín trên lưng

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con chỉ dùm chăn chiếu phủ giường tre
Mẹ ôm ấp chút hơi tàn quen thuộc
Của người đi biền biệt đã quên về

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con chỉ dùm ngôi mộ giữa quê hương
Nơi Mẹ chết trong mỏi mòn tuyệt vọng
Cánh cửa đời khép lại với đau thương

Nếu mai mốt Ba có về thăm lại
Con đừng buồn và trách móc chi nhau
Lòng của Mẹ, một tấm lòng đại lượng
Vẫn nghìn năm son sắt chẳng phai màu.

*
*     *

Ra Biển Gọi Thầm - thơ Trần Trung Đạo 

diễn ngâm Nắng Hoàng Hôn - nhạc & tiếng hát Nguyễn Văn Thành

 

Ra Biển Gọi Thầm  
Thân tặng nhà văn Trần Hoài Thư, viết theo tên một tác phẩm của anh.
Ta ra biển gọi thầm tên đất nước
 Gọi quãng đời chìm khuất giữa cơn mê
 Đồng đội ta ơi, ai còn ai mất
 Bao người đi và bao kẻ không về
 
 Hai mươi năm buộc xa rời áo trận
 Ta hóa thân làm một gã học trò
 Sách vở áo cơm sáng chiều lận đận
 Trên lưng đời phỏng nặng vết âu lo
 
 Mưa xứ lạ nhiều đêm không ngủ được
 Nhớ anh em, bè bạn đến vô cùng
 Những nhánh sông trôi miệt mài xuôi ngược
 Biết bao giờ mới được chảy về chung
 
 Ta nhớ lắm những con đường lầy lội
 Những chiều hành quân vượt suối băng rừng
 Giờ ra trận cười say trên xác giặc
 Đêm âm thầm ôm mặt khóc quê hương
 
 Những ký ức không bao giờ trở lại
 Như bao chuyện tình dài ngắn đã phôi pha
 Những ô cửa của một thời thơ dại
 Mây phương nào từ ngàn dặm chia xa
 
 Ta ra biển nhìn mặt trời đỏ cháy
 Đỏ cháy lòng ta một nỗi chờ mong
 Thèm một tối cùng anh em bè bạn
 Uống cho say rồi chết giữa Sài Gòn.
  Trần Trung Ðạo