Nhân ĐÊM NHẠC NGUYỄN ĐÌNH TOÀN: MỘT NGÀY SAU CHIẾN TRANH do CLB Văn-Nghệ Viện Việt-Học vào Thứ Bảy 13/4/2019 từ 7:00 PM đến 10:00 PM, tại Phòng Sinh Hoạt Nhật Báo Người Việt.)
Để giới thiệu một người đã thành danh như Nguyễn Đình
Toàn, quả là một việc làm thừa thãi. Và khó. Dù vậy, cảm giác mình mang
món nợ gần hết một đời người với ông, cứ làm tôi vào suy, ra nghĩ, lấn
cấn không yên. Cho đến khi nhận được mấy CD nhạc ông gởi “nghe chơi” qua
người bạn trẻ Lưu Na, và lời “tiết lộ” rằng ông phải mày mò tìm chỗ này
một bài, chỗ kia một bài mới tạm gom lại được những đứa con âm nhạc của
mình, tôi chợt nghĩ ra cách để… trả ơn ông, món nợ càng mang càng nặng,
vì lãi đẻ ra lời, lời đẻ ra lãi.
Saigon Niềm Nhớ Không Tên -
Nhạc Nguyễn Đình Toàn-Lưu Hồng trình bày
Gần 50 năm, kể từ ngày tôi đọc những dòng chữ đầu
tiên của tiểu thuyết “Con Đường” (Sài Gòn 1972, Giao Điểm xuất bản),
làm quen với thế giới văn chương Nguyễn Đình Toàn, và từ đó, không nỡ
buông ra, không thể buông ra, tôi đã nghiện cái không khí ẩm ướt của
những trang chuyện, với những nhân vật không thật mà như có thật, không
tên mà như có tên, mỗi người đều mang nỗi buồn riêng, như nỗi buồn của
chính tôi. Từ ngày ấy, tôi biết thế nào là văn chương, qua chữ nghĩa
Nguyễn Đình Toàn. Trên trang viết T.Vấn & Bạn Hữu, tôi đã hơn một
lần nhận ông là người thầy chưa một lần gặp, dù quanh tôi, luôn phảng
phất bóng dáng ông.
50 năm sau, nhà văn nhà thơ Nguyễn Đình Toàn đã
khẳng định mình ở bộ môn âm nhạc. Dù ông chưa bao giờ tự nhận, nhưng
danh xưng nhạc sĩ để trước cái tên Nguyễn Đình Toàn bây giờ đã là điều
mặc nhiên. Vì ông xứng đáng với danh xưng ấy hơn rất nhiều những người
tự/được gọi là nhạc sĩ. Với tôi, nếu trước đây nhà văn Nguyễn Đình Toàn
đã chinh phục tôi như thế nào, thì giờ này, nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn
cũng chinh phục tôi như thế ấy. Ông chứng minh cho tôi thấy rằng một bài
hát, bằng vào sự phối hợp tuyệt diệu giữa nốt nhạc và lời nhạc, tạo nên
một ấn tượng sâu sắc nơi người nghe hơn hẳn một bài thơ hay, chuyên chở
nhiều ý nghĩa hơn một bài văn hay, và ở lại trong lòng người nghe lâu
hơn bất cứ lọai hình nghệ thuật nào. Ít nhất, với tôi, nhạc của Nguyễn
Đình Toàn đã làm được công việc ấy, một cách xuất sắc. Nghe nhạc của
Nguyễn Đình Toàn, là bước vào một thế giới nội tâm đau xót, không phải
chỉ của tác giả, không phải chỉ của người hát, mà còn của chính mình,
người nghe. Sau cơn đau xót, là nỗi bi phẫn. Trong nhạc của Nguyễn Đình
Toàn, tôi nhìn thấy sự tang thương của đất nước tôi, bao năm trôi qua kể
từ ngày chiến tranh chấm dứt vẫn còn chia rẽ, hận thù, dối trá, lừa
lọc. Dấu vết thời đại hằn rõ nét trong nhạc của ông, nên người ta nghe
nhạc Nguyễn Đình Toàn không phải để giải trí, mà là để tự đắm mình trong
những dằn vặt không bao giờ nguôi ngoai. Mà hình như nhà văn nhà thơ
Nguyễn Đình Toàn viết nhạc không phải như một cuộc phiêu lưu vào những
bộ môn nghệ thuật khác để chứng tỏ với người/với mình về một khả năng đa
dạng. Theo tôi, ông chọn âm nhạc như phương tiện hữu hiệu nhất để phát
biểu tiếng nói chân thực của trái tim con người trước những biến đổi tàn
nhẫn của lịch sử. Và ông đã thành công. Cuối đời, với vai trò người
viết nhạc, Nguyễn Đình Toàn đã khắc họa được những tiếng kêu bi thương
nhất của con người thời đại. Bi thương ở cả nghĩa đen của âm thanh (nốt
nhạc) và nghĩa bóng của ngôn ngữ (lời nhạc).
Người bạn trẻ Lưu Na của trang T.Vấn & Bạn Hữu đã nhận xét khá thú vị về nhạc Nguyễn Đình Toàn:
“Lời nhạc của ông thường cứ như dao lách vào
lòng người nghe, vào những ngõ ngách của tâm hồn mà không phải ai cũng
gọi được tên. Khen chữ của Nguyễn Đình Toàn là khen phò mã tốt áo. Nhưng
đọc lời nhạc Nguyễn Đình Toàn thì mình nghĩ hay không vì chải chuốt
mượt mà hay cầu kỳ văn hoa. Nó hay ở cái chỗ giản dị mà đúng một cách
đớn đau, những con chữ của cuộc sống đời thường được tóm lại, đưa vào
với một nốt nhạc kêu lên đúng cái âm vang khổ đau, ray rứt của tâm hồn.
Không cầu kỳ, không phóng đại, chỉ đúng chỗ đúng mức đúng tâm tư…
Nhạc giản dị, nhưng không dễ hát và lại kén
giọng. Range rất rộng, từ Sol (G) dưới Do trung (C) lên đến Mi (E), khó
chuyển giọng, và thích hợp với giọng nam nhiều hơn giọng nữ… Thêm nữa là
ông thả nhiều nốt bất ngờ, không như lẽ thường theo đúng hợp âm. Thường
nghe nhạc, ai nghe một câu cũng có thể lái theo câu kế, nhưng rồi
Nguyễn Đình Toàn lại thả vào một nốt khác cái khung dự đoán. Vì vậy nghe
lạ và thành mới!
Với mình, đặc sắc chính ở chỗ giản dị, giản dị
từ nhạc đến lời, không ở chỗ cầu kỳ chải chuốt; đặc sắc ở chỗ chọn đúng
chữ đúng lời, chọn đúng nốt nhạc để láy. Nhạc Nguyễn Đình Toàn như tấm
áo cắt khéo, mũi chỉ đường kim sắc sảo trên nền vải lựa đúng hàng đúng
màu sắc đúng chiều sớ vải. Tấm áo sang chính vì cái giản dị có cân nhắc
có nghệ thuật. Chiếc áo sang làm đẹp vóc người mặc mát mắt người nhìn.
Bài nhạc sang làm rõ bản lãnh người hát và đẹp tâm hồn người nghe. Nhưng
đồng cảm, phải có cả một tâm hồn, không biết có bao nhiêu người thấm
thía với Nguyễn Đình Toàn?…” (Lưu Na – Nguyễn Đình Toàn: Của Chữ và Người).
Trong nỗ lực nhận diện Nguyễn Đình Toàn với tư
cách một nhạc sĩ, tôi thấm thía vô cùng cảm tưởng của một người trẻ
thuộc thế hệ một rưỡi khi nghe nhạc Nguyễn Đình Toàn:
“…khi tiếng nói của mỗi con người bị tắt
nghẹn, chúng ta có âm thanh nào để nói lên nỗi khổ đau? Đứng dưới đáy
vực sâu con thú còn có tiếng kêu bi thương, sao chúng ta phải đành nghẹn
ngào nhìn đời sống tàn lụi, giọt nước mắt cho mình cho người phải đành
chảy ngược vào hồn? Chính trong nỗi đau quê hương con người bị tàn phá
mà dòng nhạc Nguyễn Đình Toàn mang lại cho mình một điểm tựa, một niềm
tin.
Dòng nhạc ấy giữ lại cho mình một tình yêu đơn
sơ, một niềm yêu lãng mạn dẫu đất đen dường đã len vào hồn ta, dẫu đời
chẳng còn ai. Một giọt sương trong một mầm lá mỏng, một ánh trăng phai
một chiếc lá mừng đổi hương nồng… Ngôn ngữ mến yêu của chúng ta đẹp hơn
khi dội được vào lòng những hình ảnh những cảm niệm những tiếng khóc
những nỗi niềm. Chẳng biển rộng sông dài, chẳng núi cao vực sâu, chỉ là
những tiếng võ vàng khua động giữa thâm tâm. Nơi những lời không nói
được, Nguyễn Đình Toàn đã gói vào những âm vang ray rứt khổ đau cho mình
cất tiếng. Nghe với nhau để chung hoà, hát một mình để khóc. Để khóc…
Và mừng, vì chính lúc thoát ra được những âm vang ray rứt khổ đau ấy mà
mình tìm lại được mình tìm lại được nhau. Mai sau dù có bao giờ…” (Lưu Na).
Sáng tác âm nhạc, khác với những lọai hình nghệ
thuật thơ văn, đến với người thưởng ngọan qua trung gian người trình
bày. Với nhạc của Nguyễn Đình Toàn , tiếng hát của ca sĩ Khánh Ly là một
trung gian tuyệt vời nhất. Người nghệ sĩ già dặn kinh nghiệm ấy đã
chuyển tải trọn vẹn tiếng lòng người viết nhạc, và đôi khi còn nâng
những gịot âm thanh lên một độ cao nghệ thuật rất bất ngờ, và cũng rất
buốt lòng. Đặc biệt với CD Hiên Cúc Vàng
gồm 10 bài nhạc tiêu biểu nhất của nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, tiếng hát
Khánh Ly đã chứng tỏ sự thành công cuối đời của bà gắn liền với nhạc
Nguyễn Đình Toàn, như cách đây 50 năm, sự thành công đầu đời của bà đã
gắn liền với nhạc Trịnh Công Sơn.
Trang T.Vấn & Bạn Hữu, với sự cho phép và
hiệu đính của nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, sẽ lần lượt giới thiệu và lưu
trữ tất cả những tác phẩm âm nhạc của nhạc sĩ, như “một bông hồng tạ ơn”
gởi đến con người tài hoa đã dành cả đời mình cho nghệ thuật. Đúng ra,
công việc chính của chúng tôi là thu gom và lưu trữ những tác phẩm của
ông đã được thính giả khắp nơi đưa lên rải rác ở các trang lưu trữ âm
nhạc, mà như trên đã nhắc đến, chính tác giả cũng không có được trong
tay đấy đủ những đứa con tinh thần của mình.
Chuyên mục “Góc Nhạc”
của trang T.Vấn & Bạn Hữu sẽ là nơi chuyên chở gia tài âm nhạc
Nguyễn Đình Toàn. Và vì tầm vóc của gia tài ấy, việc thực hiện sẽ cần
nhiều thời gian. Chúng tôi mong nhận được sự giúp đỡ của người yêu nhạc
Nguyễn Đình Toàn, để cùng nhau, chúng ta gởi đến ông một bông hồng đẹp
tạ ơn.
Rồi đây, ông sẽ trăm tuổi. Lúc ấy, được nhìn thấy
công trình một đời của mình “thu về một mối”, há chẳng phải là sự mãn
nguyện cho ông (và cho tôi, kẻ mang nợ) hay sao?
Người đời sau, có ai muốn biết đến tác phẩm của
một nhạc sĩ có tên Nguyễn Đình Toàn, hẳn cũng sẽ có một nơi tìm đến mà
lắng nghe tiếng kêu bi thương của một thời đại và nhỏ đôi dòng nước mắt
cho những tiền nhân rất không may trong lịch sử.
Album Nguyễn Đình Toàn - Tôi Muốn Nói Với Em
*
* *
* *
Thơ Trong Ca Khúc NGUYỄN ĐÌNH TOÀN
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire